Sętal – Słodka Dolina
Sętal – wieś w gm. Dywity, w powiecie olsztyńskim. Nazwa Sętal wywodzi się z języka
niemieckiego – Süβenthal, co dosłownie znaczy Słodka Dolina.
Powstał w pierwszej połowie XIV w. Już w 1344 r. stanowił własność kolegiaty w Glotowie, a
następnie w Dobrym Mieście. Pozostał w rękach kanoników do roku 1811. Pierwszy kościół
mieszkańcy zbudowali już w XV w., ale został zniszczony, prawdopodobnie w czasie wojny
polsko-krzyżackiej w latach 1519-21, wraz z całą wsią. W XVI w. kościół został odbudowany i
konsekrowany. Spalił się w 1908 r. Obecny kościół powstał w 1910 r. Konsekrował go 11 lipca
1911 r. bp. Augustyn Bludau.
Z pożarem kościoła w 1908 r. wiąże się do dzisiaj niewyjaśniona historia monstrancji z 1595
r. Monstrancja ta w latach trzydziestych XX w. pojawiła się na aukcji w Lucernie w Szwajcarii.
Chociaż władze Diecezji Warmińskiej starały się ją odzyskać – do Sętala nie wróciła.
W Sętalu przeważała ludność niemiecka. Posługiwała się gwarą lidzbarską zwaną Heilsberger
Platt. Chociaż był to język niemiecki – to dla wielu Niemców niezrozumiały. W plebiscycie z
1920 r. decydującym o przynależności państwowej południowej Warmii – w Sętalu na 500
uprawnionych do głosowania, za Polską głosowały tylko 2 osoby.
Wieś traci swój rolniczy charakter. Rolnictwem lub ogrodnictwem zajmuje się 5 gospodarzy,
8 mieszkańców prowadzi własne firmy, pozostali pracują w Olsztynie i okolicznych
miejscowościach.
Atrakcje: neogotycki kościół, dwa grodziska położone na północny-zachód od Sętala,
trzy jeziora wędkarskie. Na jednym odbywają się mistrzostwa Polski w wędkarstwie
podlodowym. Znajduje się nad nim także pensjonat. Ponadto na uwagę zasługuje wąwóz
Langi ze strumieniem Dratwia. Bardzo dobre warunki do turystyki rowerowej, zimą – do
narciarstwa biegowego i saneczkarstwa.
Liczba mieszkańców:
1895 – 674
1925 – 594
1939 – 525
2014 – 330
Inne wsie parafii Sętal liczą mieszkańców (2014):
Dąbrówka 254
Nowe Włoki 239
Rozgity – 95
Kabikiejmy Górne – 136